اصفهان _بهمن راعی؛ جواهری در سخنان خود با اشاره به پیشینه خانوادگی این حرفه گفت:«ما نسل چهارم زنبورداری در خانواده جواهری هستیم. پدربزرگم، مرحوم حاج محمدعلی جواهری، از نخستین افرادی بود که تولید حرفه‌ای عسل را در خوانسار بنیان گذاشت. این حرفه به‌صورت موروثی منتقل شده و امروز نیز با بهره‌گیری از دانش جدید ادامه دارد.»
وی افزود: «از سال ۱۳۸۷ فرایند اخذ گواهی ارگانیک را آغاز کردیم و در سال1396 موفق شدیم گواهی ارگانیک بین‌المللی را از شرکت معتبر Bio Inspecta سوئیس دریافت کنیم. این شرکت یکی از سخت‌گیرترین نهادهای صدور گواهی ارگانیک در جهان است و نماینده رسمی آن در ایران شرکت بیوسان‌گواه است.»
به گفته جواهری، دریافت این گواهی‌ها موجب شد صادرات این شرکت به کشورهای حوزه خلیج فارس و برخی کشورهای آفریقایی تسهیل شود.
مدیرعامل عسل رایحه خوانسار در توضیح مفهوم «ارگانیک» گفت:«هر ماده غذایی که فاقد باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی باشد، ارگانیک محسوب می‌شود. در مورد عسل، این یعنی منطقه‌ای که زنبورها در آن فعالیت می‌کنند باید کاملاً طبیعی و عاری از هر نوع سم‌پاشی یا آلودگی باشد.»
وی افزود: «ما در غرب استان اصفهان، در مرز با لرستان، زنبورستان‌هایی داریم که کاملاً در مناطق کوهستانی و وحشی قرار دارند. پیش از استقرار کندوها، از جهاد کشاورزی استعلام می‌گیریم تا از عدم سم‌پاشی اطمینان پیدا کنیم. حتی خاک منطقه و آبی که زنبور از آن تغذیه می‌کند، آزمایش می‌شود.»
جواهری با اشاره به دشواری اخذ گواهی ارگانیک برای عسل‌های باغی مانند «بهار نارنج» گفت:«برای چنین عسلی باید باغی پیدا شود که هیچ‌گونه سم یا کود شیمیایی در آن استفاده نشده باشد. به همین دلیل، بیشتر عسل‌های ارگانیک ما از گونه‌های کوهستانی مانند گون و گَزَنگبین تولید می‌شود.»
وی درباره تفاوت عسل طبیعی و تغذیه‌ای توضیح داد:«در حال حاضر دو نوع عسل در بازار وجود دارد؛ عسلی که زنبور از شهد گل و گیاه تغذیه کرده و عسلی که با محلول شکر تغذیه شده است. عسل تغذیه‌ای طعم و عطر واقعی ندارد و کیفیت آن پایین‌تر است. در مقابل، عسل طبیعی که زنبور از گل‌های کوهستانی شهد جمع‌آوری کرده، ارزش غذایی و خواص درمانی بسیار بالاتری دارد.»
به گفته وی، زنبورداران حرفه‌ای ترجیح می‌دهند کندوهای خود را در دشت‌های پرگل مستقر کنند تا زنبور از شهد طبیعی استفاده کند؛ چرا که «شهد گل مجانی است، اما شکر هزینه دارد و کیفیت را پایین می‌آورد.»
جواهری در بخش دیگری از سخنانش به شاخص‌های فنی و علمی کنترل کیفیت عسل اشاره کرد و گفت:«در گذشته فقط میزان ساکاروز ملاک تشخیص بود، اما امروز چند شاخص دیگر نیز در آزمایشگاه‌ها بررسی می‌شود. از جمله پرولین که نشان می‌دهد زنبور تا چه اندازه از شهد طبیعی گل تغذیه کرده، و شاخص HMF که بیانگر میزان حرارت‌دیدگی عسل است.»
وی افزود: «حد مجاز HMF برابر ۴۰ است؛ اگر عدد بالاتر باشد یعنی عسل حرارت دیده و از کیفیت افت کرده است. شاخص دیگر دیاستاز است که نشان‌دهنده تازگی عسل است و معمولاً تا دو سال ثابت می‌ماند. پس از آن به‌تدریج کاهش می‌یابد.»
جواهری ادامه داد: «رطوبت، رنگ، بو و مزه نیز در تشخیص کیفیت مؤثرند. به عنوان نمونه، عسل کنار یا همان “صدر” که در جنوب کشور تولید می‌شود، ذاتاً ساکاروز بالاتری دارد و همین موضوع باعث می‌شود تشخیص آزمایشگاهی آن نیاز به دقت ویژه داشته باشد.»
وی با بیان اینکه «تشخیص عسل طبیعی بدون آزمایشگاه ممکن نیست»، گفت: «مردم نمی‌توانند صرفاً با ظاهر یا طعم تشخیص دهند که یک عسل طبیعی است یا خیر. تنها راه، انجام آزمایش‌های استاندارد است. متأسفانه در بازار، برخی فروشندگان با افزودن اسانس یا شربت‌های خاص، عسل را طبیعی جلوه می‌دهند که باید با آموزش و نظارت جدی جلوی این کار گرفته شود.»
جواهری با تأکید بر اهمیت زنبورداری در چرخه حیات بیان کرد: «اگر روزی زمین از زنبور خالی شود، حیات از بین می‌رود. ما باید قدر این موجودات کوچک را بدانیم که با گرده‌افشانی، طبیعت را زنده نگه می‌دارند. هدف ما در شرکت عسل رایحه، حفظ اصالت عسل ایرانی، توسعه صادرات و ارائه محصولی سالم و استاندارد برای مردم است.
وی گفت:هرمنطقه ویژگی خاص خود را دارد ونوع گل و زمان باز شدن آنها مستتقما بر طمع و خاصیت عسل تأثیر می‌گذارد.برای مثال، در منطقه ما شکوفه سیب و گلابی هم‌زمان باز نمی‌شوند و همین موضوع در کیفیت و نوع شهد جمع‌آوری‌شده توسط زنبور مؤثر است.»
این زنبوردار درباره راه‌های تشخیص عسل طبیعی نیز اظهار داشت: «روش‌های خانگی مثل تست ریزش عسل، حل شدن در آب سرد یا جذب روی روزنامه، می‌توانند تا حدی کمک‌کننده باشند اما هیچ‌کدام قطعیت ندارند. تشخیص نهایی فقط در آزمایشگاه ممکن است و خریداران باید از مراکز معتبر خرید کنند.»
وی با اشاره به روند برداشت عسل در فصول مختلف افزود: «زنبوردار می‌تواند در طول سال دو تا سه بار برداشت داشته باشد؛ مثلاً در تابستان عسل گون و در پاییز عسل گیاهانی مانند بوقناب برداشت می‌شود. هر منطقه زمان و نوع برداشت خاص خود را دارد.»
جواهری درباره نوع ظروف نگهداری عسل توضیح داد: «اولویت همیشه با ظروف شیشه‌ای است، زیرا هم بهداشتی‌ترند و هم ارزش محصول را بالا می‌برند. ظروف فلزی نیز در صورتی مجازند که از نوع مخصوص عسل باشند و لایه سفید داخلی (Food Grade) داشته باشند. ظروف پلاستیکی فقط در موارد خاص توصیه می‌شوند.»
وی در مورد عسل مناسب بیماران دیابتی گفت: «تحقیقات جدید نشان داده‌اند که شاخص گلیسمی برخی عسل‌ها، به‌ویژه عسل کنار، پایین‌تر است و با مشورت پزشک می‌تواند به‌صورت کنترل‌شده مصرف شود.»
این زنبوردار با سابقه همچنین درباره رفتار زنبورها و نظم حیرت‌انگیزشان گفت: «زنبورهای کارگر اجازه ورود هیچ زنبور غریبه یا آلوده را نمی‌دهند و حتی اگر مریض باشند، توسط دیگران از کندو بیرون انداخته می‌شوند. در کندو، تنها زنبورهای ماده کارگر هستند و نرها فقط در فصل جفت‌گیری حضور دارند و سپس حذف می‌شوند.»
وی ادامه داد: «ملکه زنبورها از بین تخم‌هایی انتخاب می‌شود که در سه روز اول با ژل رویال تغذیه می‌شوند. اگر تغذیه با ژل رویال ادامه یابد، آن زنبور تبدیل به ملکه می‌شود. همین چرخه طبیعی، ساختار منظم زندگی زنبورها را شکل می‌دهد.»
مدیر برند رایحه درباره قیمت و تنوع محصولات گفت: «عسل‌های ما از مناطق مختلف کشور تأمین می‌شود؛ از عسل گون خوانسار گرفته تا کنار، آویشن، بهارنارنج و گشنیز کرمانشاه. قیمت‌ها بسته به منطقه و نوع عسل متفاوت است و از کیلویی ۴۰۰ هزار تومان تا بیش از دو میلیون و پانصد هزار تومان متغیر است. هدف ما عرضه عسلی باکیفیت و بسته‌بندی در شأن مشتری ایرانی است.»
مدیر برند عسل «رایحه» با تشریح روند صادرات این محصول گفت: «فرایند صادرات عسل از مرحله سفارش تا ارسال، معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ روز زمان می‌برد. در این مدت، محصول بسته‌بندی و آماده می‌شود و پس از آن دامپزشکی برای نمونه‌برداری مراجعه می‌کند. نمونه‌ها پلمب و برای آزمایش به اصفهان ارسال می‌شود و در صورت هم‌زمانی با تعطیلات، گاهی تا ۱۰ روز منتظر نتیجه آزمایش می‌مانیم.»
وی افزود: «در سامانه مربوطه نتایج بارگذاری و تأیید می‌شود و سپس ترخیص‌کار با کارت بازرگانی مراحل گمرکی را انجام می‌دهد. آزمایش‌ها شامل بررسی‌های میکروبی، شیمیایی و میزان باقیمانده سموم است. هرچند عسل به‌دلیل اشباع قندی، محیطی نامناسب برای رشد میکروب‌هاست، اما انجام این مراحل الزامی است.»
او با اشاره به زمان‌بر بودن این فرایند گفت: «همین پیچیدگی‌ها باعث شده تمرکز ما فعلاً بر بازار داخلی باشد. برای صادرات مستقیم و دریافت ارز از مقصد، به تیمی حرفه‌ای نیاز است تا هماهنگی‌های بین‌المللی را مدیریت کند.»
مدیر برند رایحه در پاسخ به پرسشی درباره کنترل کیفیت عسل اظهار کرد: «رطوبت عسل یکی از شاخص‌های مهم کیفی است. میزان استاندارد آن باید کمتر از ۲۰ درصد باشد، چرا که بالاتر رفتن رطوبت، باعث تخمیر و فساد محصول می‌شود. علاوه بر نوع گل و منطقه، رطوبت محیط و نحوه نگهداری نیز بر کیفیت نهایی اثر دارد.»
وی با اشاره به وضعیت تولید گفت: «امسال به‌دلیل خشکسالی، برداشت عسل در بسیاری از مناطق کشور کاهش یافته و این مسئله باعث افزایش قیمت‌ها شده است. برخلاف تصور عموم، نوسانات ارزی تأثیر زیادی بر قیمت عسل ندارد، بلکه شرایط اقلیمی و پوشش گیاهی عامل اصلی هستند.»
جواهری در ادامه افزود: «در خوانسار دو آزمایشگاه معتبر فعال هستند و آزمایشگاه اختصاصی شرکت ما نیز تا یک هفته آینده به‌طور کامل تجهیز می‌شود. این واحدها تمام آزمایش‌های مرتبط با خلوص و کیفیت عسل را انجام می‌دهند.»
این زنبوردار با سابقه، درباره نقش زنبور عسل در کشاورزی گفت: «زنبور عسل یکی از مهم‌ترین گرده‌افشان‌های طبیعی است. در گذشته، زنبورداران برای قرار دادن کندوها در مزارع آفتابگردان، حتی دستمزد می‌گرفتند، چون حضور زنبورها باعث پر شدن کامل دانه‌های آفتابگردان محصولی سالم و استاندارد برای مردم است.»