به گزارش پایگاه خبری تماشاگران نیوز/ معصومه آمیغ پی رئیس کل سازمان ترازیابی کشوری در خصوص وضعیت بحرانی فرونشست زمین در کشور و تنش آبی گفت: بحث گرمایش جهانی مشکل کمبود آب را برای کل دنیا به وجود آورده است و کشور ما نیز بر روی کمربند خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد و از این پدیده مستثنی نیست و از طرف دیگر رشد جمعیت در جهان منجر به گسترش کشاورزی شده است و کشور ما نیز به سمت گسترش کشاورزی پیش رفته است که به معنا تقاضا بیشتر برای آب در شرایطی است که بارندگی‌ها کاهش پیدا کرده است وبا بحران آبی مواجه هستیم.
وی در ادامه افزود: صنعت کشاورزی بیشتر به منابع آبی زیرزمینی متکی است و استخراج بی رویه منابع آبی زیرزمینی منجر به فشرده شدن سطوح خاکی خواهد شد و در نتیجه گسترش صنعت کشاورزی فرونشست های گسترده‌ای را در سراسر کشور شاهد هستیم.
آمیغ پی در ادامه با اشاره به این موضوع که فرونشست زمین در نقاط دیگر دنیا نیز در حال رخ دادن است؛ گفت: در سایر نقاط دنیا که بحث فرونشست زمین مطرح است دولتمردان به سرعت به سمت کنترل مصرف آب حرکت کردند و با کنترل مصرف آب توانستند جلوی رخ دادن این پدیده را بگیرند و یا از سرعت آن بکاهند.
گیلان تنها استان امن کشور
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که در کدام استان های کشور فرونشست زمین رخ داده است؛ گفت: در کشور ما در اکثر استان‌ها فرونشست زمین در حال وقوع است و تنها استان گیلان از این پدیده مستثنی است و حتی در استان های شمالی کشور مانند مازندران و گلستان نیز شاهد فرونشست هستیم و در استان های جنوبی که در کنار خلیج فارس هستند نیز این فرونشست‌ها قابل مشاهده است و استان های خوزستان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی به شدت درگیر فرونشست زمین هستند و شدت فرونشست زمین در استان های کرمان و یزد نیز به بالا است.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت بحرانی استان گلستان در فرونشست زمین؛ گفت: فرونشست زمین منجر به وقع سیلاب های متعددی در استان گلستان شده است که مدیریت آب های سیلاب و جمع آوری آنها می‌تواند از وقوع فجایع محیط زیستی جلوگیری کند و فرونشست زمین در این منطقه باید مدیریت شود تا تخلخل خاک از بین نرود.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که برداشت های نفتی نیز منجر به فرونشست زمین در استان های جنوبی کشور خواهد شد یاخیر؛ گفت: این فرونشست های گسترده به دلیل برداشت های آب های زیرزمینی رخ داده است، میادین نفتی نیز منجر به فرونشست زمین خواهند شد اما این میادین تنها نقاط خاصی از زمین را درگیر فرونشست خواهند کرد و این فرونشست گسترده که شاهد آن هستیم در نتیجه برداشت های بی رویه از سفره های آب های زیرزمینی رخ داده است.
آمیغ پی در ادامه افزود: طبق بررسیهایی که بر روی چاه های پیزومتری وزارت نیرو صورت گرفته است تمام دشتهایی که وضعیت بحرانی فرونشست زمین را تجربه می‌کنند دچار تعدد چاه های ممنوعه و برداشت های بی رویه آب از سفره های آب های زیرزمینی هستند که موجب خالی شدن آب‌ها از خلل و فرج خاک و فشرده سازی و فرونشست زمین شده است.
شکاف‌ها و ترک‌ها بیشتر در مناطقی ایجاد می‌شود که در مرز فرونشست هستند و نه مناطقی که بالاترین فرونشست را دارند و شهر تهران نیز در حال حاضر در چنین وضعیتی به سر می‌برد:
فرونشست زمین چه تبعاتی دارد؟
آمیغ پی در ادامه در پاسخ به این پرسش که تبعات فرونشست زمین چیست؛ گفت: از مهم ترین ضررهایی که فرونشست زمین و فشرده سازی خاک می‌تواند ایجاد کند این است که آبخوان‌ها را از بین خواهد برد و سفره های آب های زیر زمینی ما که منابع بی نظیر تجدید ناپذیرهستند نیز از میان خواهند رفت و بزرگترین ضربه به صنعت کشاورزی یک منطقه خواهد خورد.
وی در ادامه افزود: از میان رفتن آب خوان‌ها موجب از بین رفتن خاک های حاصل خیز یک منطقه و تخریب سیستم های آبی آن منطقه خواهد شد و در نتیجه آن منطقه کم کم به یک منطقه بیابانی تبدیل خواهد شد و خود می‌تواند در بحث بیابان زایی و ایجاد گرد و غبار در منطقه مشکل آفرین شود و همچنین هیدرولوژی منطقه را تغییر خواهد داد و تغییرات ارتفاعی که به وجود می‌آید خود به تنهایی سیل آب‌ها را تشدید خواهد کرد و به عنوان مثال در استان گلستان که شاهد فرونشست های گسترده هستیم شاهد وقوع سیل نیز هستیم.
آمیغ پی در ادامه در پاسخ به این پرسش که فرونشست زمین در مناطق شهری چه تبعاتی دارد؛ گفت: در مناطق شهری فرونشست زمین منجربه آسیب دیدگی ساختمان ها، پل‌ها و خطوط حمل‌ونقل خواهد شد و در حال حاضر نیز شرکت راه آهن بسیار پیگیر بحث فرونشست زمین است چراکه فرونشست زمین آسیبهایی به خطوط ریلی خواهد زد و به عنوان مثال راه آهن تهران_مشهد و در اطراف ورامین فرونشستی رخ داده است که مسئولان قطار هنگام عبور از آن منطقه سرعت خود را کاهش می‌دهند و خیلی از خطوط ریلی ما نیز از مناطق فرونشست زمین می‌گذرند و این فرونشست زمین منجر به شکستگی خطوط ریلی می‌شود و ممکن است منجر به واژگونی قطار و فجایع انسانی شود.
وی در ادامه افزود: در خطوط آب رسانی، گاز و فاضلاب نیز فرونشست زمین می‌تواند مشکل آفرین باشد و وقوع زلزله‌هایی با ریشتر کم در مناطقی که دچار فرونشست هستند از آنجا که پی ساختمان در فرونشست قرار گرفته است می‌تواند خرابی خیلی بیشتری ایجاد کند.
شکاف های ایجاد شده در اثر فرونشست در دشت شهریار:
کیفیت آب استان های آذربایجان غربی و شرقی کاهش یافته است
آمیغ پی در ادامه افزود: فرونشست زمین همچنین کیفیت آب را کاهش خواهد داد به عنوان مثال در حال حاضر در آذربایجان غربی و شرقی آب‌ها به سمت شور شدن می‌روند و با کاهش کیفیت آب در این مناطق مواجه هستیم و از آنجا که نفوذ پذیری آب به حداقل رسیده است زمانی که باران می‌آید تخلخلی در بین ذرات خاک وجود ندارد و در نتیجه سیلاب رخ می‌دهد و قبل از آن اگر تخلخلی در خاک وجود داشت که می‌توانست آب باران را جذب کند و از آن برای کشاورزی استفاده شود حال دیگر آن تخلخل از بین رفته است و آن مناطق به بیابان بدل شده‌اند و همین امر می‌تواند وقوع سیلاب‌ها را تشدید کند.
آسیبهایی که فرونشست زمین به خطوط حمل‌ونقل زده است:
چگونه می‌شود پدیده فرونشست را کنترل کرد؟
وی در ادامه درپاسخ به این پرسش که چه اقداماتی باید برای کنترل این پدیده صورت گیرد؛گفت:برای کنترل این پدیده اولین اقدامی که باید صوت گیرد پایش فرونشست زمین است و باید بدانیم که کدام مناطق از کشور دچارفرونشست زمین است و این فرونشست‌ها چه گستره‌ای و چه سرعتی دارد و در حال حاضر ما در سازمان نقشه برداری سعی کردیم به اطلاعات جامعه‌ای از مناطقی که دچار فرونشست هستند به دست آوریم و با روش های مختلف ژئودتیکی ای که ترکیب ترزایابی و جی پی اس و تداخل سنجی راداری است به نتایجی دست یافتیم و نقشه های پیوسته‌ای را ایجاد کردیم که محدوده فرونشست‌ها مشخص شود.
کشت هندوانه در ورامین فرونشست را تشدید میکند
آمیغ پی در ادامه با اشاره به این موضوع که در حال حاضر کشاورزی مدیریت نشده اصلی ترین عامل فرونشست در کشور است؛ گفت: در دشت ورامین که به شدت دچار فرونشست است محصول پرآبی مانند هندوانه نباید کشت شود و از آنجا که صنعت کشاورزی یک کشور را نمی‌توان از میان برد باید فعالیت های کشاورزی را مدیریت کرد و در مناطق کم آبی که دچار فرونشست است محصولات کم آب کشت شود و یا به طور کل از کشت محصول در نواحی به خصوص جلوگیری شود؛ به طور مثال برنج نباید در اصفهان کشت شود و این محصول کشاورزی باید در نواحی شمالی و پر آب کشت شود و الگوی کشت در کشور باید اصلاح شود و در هر منطقه متناسب با ظرفیت آبی آن منطقه کشاورزی شکل گیرد.
حیات ابنیه تاریخی در معرض تهدید است
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که فرونشست به مرز مناطق تاریخی نیز رسیده است؛ گفت: استان فارس یکی از استانهایی است که به شدت درگیر مسئله فرونشست است و خطر فرونشست به نزدیکی ابنیه تاریخی و پاسارگاد نیز رسیده است و از میان برداشتن حریم کشاورزی و پیشبرد این صنعت در کنار ابنیه تاریخی می‌تواند حیات این ابنیه را در معرض خطر قرار دهد و به خصوص در استان فارس این کار می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را به بناهای تاریخی وارد آورد چرا که در این استان تا نزدیکی شهر شیراز نیز فرونشست زمین رخ داده است.
در نقشه زیر شدت و سرعت فرونشست شهر ورامین توسط سازمان نقشه برداری کشور سنجیده شده است:
فرونشست به مناطق شهری کشیده می‌شود
آمیغ پی در ادامه گفت: بیشتر کشاورزی‌ها در حومه شهرها صورت میگیرد و این مناطق نیز دچار فرونشست است و توقع میرود که بحث گسترش شهری به این مناطق نرود که متأسفانه از این نقشه‌ها بهره برداری نمی‌شود و شهرهایی مانند شهر مرند در مناطق فرونشست در حال گسترش پیدا کردن هستند، گفتنی است که فرونشست‌ها در حال حاضر در حاشیه شهرها است که به مناطق شهری نیز در حال کشیده شدن است.
تهران در معرض خطر بزرگی است؟
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که خطر بزرگی تهران را تهدید میکند یا خیر؛ گفت: پدیده فرونشست تدریجی است و نیاز به مدیریت دارد و فرونشست در تهران نیز مربوط به جنوب شهر تهران و دشت شهریار می‌شود که به مناطق شهری نیز کشیده شده است و برخی از مناطق تهران مانند مناطق ۱۷ و ۱۸ به مناطق دچار فرونشست کشیده شده‌اند و در سایر مناطق تهران فرونشستی دیده نشده است.
وی در ادامه افزود: در سال های اخیر در تهران گسترش پهنه فرونشست رخ داده است اما چهار تا پنج برابر نشده است و سرعت بیشینه آن نیز کاهش یافته است و طبق براوردهای صورت گرفته تهران سالانه ۱۸ سانت فرونشست زمین را تجربه میکند البته این کاهش دو علت دارد یک آن که مدیریتی صورت گرفته باشد که جای خوشحالی دارد و دیگر آنکه سفره های آب زیرزمینی به طور کلی از بین رفته باشند و خاک کاملا فشرده شده باشد.
آمیغ پی در ادامه گفت: در برخی از مناطق مانند مناطق کمربندی آزادگان و در شهرکهایی مانند شهرک مصطفی خمینی سرعت فرونشست زمین در بازه زمانی یک تا دو سال دو برابر شده است و این شهرک مسکونی در حال حاضر در معرض خطر است و در مناطق شمالی به هیچ عنوان فرونشستی مشاهده نشده است چراکه فرونشست در مناطق درشت دانه مشاهده نمی‌شود و در خاک های ریزدانه اتفاق می‌افتد و مناطق کوهستانی به طور کلی مناطق فرونشست نیستند و دشت‌ها بیشتر در معرض خطر فرونشست هستند و در مناطق درشت دانه جذب آب صورت میگیرد که در تهران در تمام مناطق درشت دانه ساخت پل‌ها و ساختمان‌ها جذب آب را مختل کرده است.
وی در ادامه افزود: در مناطق ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۷ و ۱۸ تهران فرونشست در حال کشیده شدن به مناطق شهری است و به عنوان مثال در منطقه چهاردانگه سرعت فرونشست در یک بازه کم در حال افزایش است.
چند دشت در تهران در وضعیت قرمز هستند؟
آمیغ پی در ادامه در پاسخ به این پرسش که چند دشت در تهران در وضعیت قرمز فرونشست هستند؛ گفت: حدودا ۵۰۰ تا ۶۰۰ دشت در کشور در وضعیت بحرانی هستند.
وی در پاسخ به این پرسش که مناطقی هستند که آبخوان‌ها در آنجا نابود شده باشند؛ گفت: به گمان ما مناطقی که آبخوان های آنها از بین رفته باشند در کشور کم نیستند و به عنوان مثال در حال حاضر در اطراف تمام تالاب‌ها فرونشست به شدت در حال رخ دادن است و منابع آبی این مناطق در حال تخلیه شدن هستند.
تجربه جهانی برای برون رفت از این بحران چه بوده است؟
آمیغ پی در ادامه در پاسخ به این پرسش که تجربه جهانی برای برون رفت از این بحران چه بوده است؛ گفت: کنترل مصرف آب و مدیریت بهینه مصرف آب و مدیریت چاه های آبی که حفر می‌شود راه حل این بحران در جهان است؛ برسی‌ها نشان داده است که حفر چاه های غیر مجاز با افزایش شدت فرونشست زمین رابطه مستقیم دارد.
وی در ادامه افزود: در استانهایی مانند استان های شمالی اصلا بحث مجوز مطرح نیست و هر کس هر چقدر می‌تواند چاه حفر میکند و شاید در مناطقی مانند گیلان حفر چاه های غیر مجاز بحران آفرین نباشد اما در مناطق حساس مانند آذربایجان شرقی و غربی و استانهایی مانند اصفهان حفر چاه بحث فرونشست را تشدید خواهد کرد.
آمیغ پی در ادامه در پاسخ به این پرسش که حجم رسیدن به آب‌ها چقدر افزایش یافته است؛ گفت: بررسی دقیقی در این خصوص توط سازمان نقشه برداری صورت نگرفته است چراکه این کار در حوزه کار وزارت نیرو است اما شنیده‌ها حاکی از افزایش چند متری عمق چاه‌ها برای رسیدن به آب حتی در مناطقی مانند گیلان است.
بحرانی ترین مناطق ایران از نظر فرونشست
آمیغ پی در ادامه با اشاره به این موضوع که با سرعتی که کشور به سمت فرونشست و از بین رفتن سفره های آب های زیرزمینی حرکت میکند به سرعت به سمت بیابان زایی میرود؛ گفت: روندی که در پیش گرفتیم احتمالا از میان رفتن صنعت کشاورزی در سال های آینده در کشور را افزایش می‌دهد.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که بحرانی ترین مناطق ایران از نظر فرونشست کدام مناطق هستند؛ گفت: در حال حاضر وضعیت فرونشست در استان کرمان خیلی بحرانی است و وضعیت فرونشست در استان های فارس، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، گلستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اصفهان نیز بحرانی است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه سدسازی های بی‌رویه و انتقال آب بحث فرونشست زمین را تشدید کرده است؛ گفت: در گذشته منابع آبی به صورت قنات بوده است که در آن صورت تبخیر آب نیز بسیار پایین بوده است و حال سدسازی های بی رویه که انجام شده است فرونشست زمین را تشدید کرده است و در استانهایی مانند خوزستان این سدسازی های بی رویه بیش از سایر استان‌ها حیات آبی آن منطقه را تحت تأثیر قرار داده است.
آمیغ پی در آخر افزود: خطوط انتقال نیرو مانند خطوط انتقال نفت، گاز و حتی خطوط انتقال فاضلاب نیز در معرض خطر فرونشست هستند و هر لحظه امکان شکستگی آنها وجود دارد.