در حالی‌که ایران تابستانی کم‌سابقه را از نظر تقاضای انرژی پشت سر گذاشت، صنعت برق کشور توانست با اجرای سیاست‌های دقیق مدیریت مصرف و توسعه نیروگاه‌های حرارتی و خورشیدی، از فروپاشی شبکه سراسری جلوگیری کند.
داوود قاسمی، سخنگوی صنعت برق استان اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگاران با تشریح جزئیات این عملکرد، از چالش‌های ناترازی و برنامه‌های آینده برای توسعه انرژی‌های پاک سخن گفت.
رکورد بی‌سابقه مصرف برق در کشور
به گفته قاسمی، سال گذشته کشور یکی از سنگین‌ترین تابستان‌های خود را از نظر مصرف انرژی تجربه کرد.
وی در این خصوص اظهار داشت: پیک مصرف برق به حدود ۸۰ هزار مگاوات رسید، در حالی‌که ظرفیت تولید واقعی تنها بین ۶۱ تا ۶۲ هزار مگاوات بود. این اختلاف ۱۸ هزار مگاواتی به معنای ناترازی جدی در شبکه بود و اگر برنامه‌های پیشگیرانه اجرا نمی‌شد، فروپاشی شبکه دور از انتظار نبود.
سخنگوی صنعت برق استان اصفهان افزود: وزارت نیرو معمولاً بر مبنای نرخ رشد مصرف کمتر از پنج درصد برنامه‌ریزی می‌کند، اما در سال گذشته رشد مصرف به حدود ۸.۹ درصد رسید؛ رقمی که نه‌تنها از میانگین جهانی بیشتر است بلکه توان برنامه‌ریزی معمول را نیز تحت تأثیر قرار داد.
قاسمی معتقد است: این رشد غیرمنتظره ناشی از توسعه بی‌رویه دستگاه‌های سرمایشی، تغییر الگوهای مصرف خانگی، و ضعف استانداردهای ساختمان‌سازی در کشور است.
فرکانس ۵۰ هرتز؛ مرز باریک میان پایداری و بحران
وی توضیح داد: در نظام برق‌رسانی، پایداری شبکه به فرکانس ۵۰ هرتز وابسته است. هرگونه کاهش در این عدد، نشان‌دهنده افزایش مصرف و فشار بر شبکه است.گر فرکانس به زیر ۴۹.۲ هرتز برسد، زنگ خطر به صدا درمی‌آید. در چنین شرایطی رله‌های حفاظتی به‌صورت خودکار وارد عمل می‌شوند تا از فروپاشی شبکه جلوگیری کنند.
قاسمی ادامه داد: در تابستان گذشته چندین مرتبه هشدار فرکانسی در برخی استان‌ها فعال شد، اما با اجرای «۳۶ بسته مدیریت مصرف» از سوی وزارت نیرو، توانستیم از بحران عبور کنیم؛ این بسته‌ها شامل اقدامات گسترده‌ای از جمله تبلیغات فرهنگی، نصب کنتورهای هوشمند، تفکیک تعرفه‌ها بر اساس ساعات اوج مصرف و کنترل هوشمند بار صنایع بود.
افزایش ظرفیت تولید، اما با چالش راندمان
وی با بیان اینکه،با وجود تلاش‌ها برای توسعه ظرفیت تولید، صنعت برق کشور همچنان با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است گفت: امسال ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور حدود سه تا چهار هزار مگاوات افزایش یافت، اما به دلیل کاهش ۵۰ تا ۶۰ درصدی تولید نیروگاه‌های برق‌آبی، این افزایش صرفاً اثر جبرانی داشت و ناترازی همچنان پابرجا ماند.
سخنگوی صنعت برق استان اصفهان ادامه داد: طبق آمارهای رسمی، در سال جاری پیک مصرف حدود ۷۸ هزار مگاوات و ظرفیت تولید حدود ۶۴ هزار مگاوات بوده است. به این ترتیب، ناترازی از ۱۸ هزار مگاوات سال قبل به حدود ۱۴ هزار مگاوات کاهش یافته که بخشی از آن نتیجه اجرای طرح‌های مدیریت مصرف بوده است.
نیروگاه‌های قدیمی و راندمان پایین؛ چالش پنهان صنعت برق
وی با اشاره به ظرفیت اسمی ۹۵هزار مگاواتی نیروگاه‌ها در ایران گفت: «تولید واقعی» به مراتب کمتر از این عدد است؛ میانگین عمر نیروگاه‌های کشور بین ۴۰ تا ۵۰ سال است و راندمان آن‌ها حدود ۳۷ تا ۳۸ درصد. این رقم در مقایسه با استاندارد جهانی که بالای ۵۰ درصد است، پایین محسوب می‌شود.
قاسمی افزود: در کنار این، نیروگاه‌های خورشیدی نیز با راندمان کمتر از ۲۵ درصد فعالیت می‌کنند و نیروگاه‌های برق‌آبی به‌دلیل خشکسالی، به شدت آسیب دیده‌اند. در نتیجه، ترکیب انرژی کشور همچنان متکی به سوخت‌های فسیلی باقی مانده است.
راه نجات؛ کاهش مصرف و اصلاح ساختاری
قاسمی تأکید کرد: برای رفع ناترازی تنها دو مسیر وجود دارد؛ یا باید تولید برق را افزایش دهیم، یا مصرف را کاهش دهیم.
وی با اشاره به اینکه حدود ۴۰ درصد برق کشور صرف سیستم‌های سرمایشی می‌شود، پیشنهاد داد: با اصلاح استانداردهای ساختمان‌سازی، این رقم به نصف کاهش یابد. به گفته وی، مسئولیت ناترازی تنها بر دوش وزارت نیرو نیست، بلکه بخش‌هایی چون شهرسازی، صنعت ساختمان و حتی بانک‌ها نیز باید نقش خود را در مدیریت انرژی ایفا کنند.
در حالی‌که بسیاری از کشورهای جهان با شتاب به سمت انرژی‌های پاک حرکت می‌کنند، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران هنوز کمتر از چهار درصد است.
سخنگوی صنعت برق استان اصفهان با اشاره به سهم ناچیز انرژی‌های تجدیدپذیر؛ به عنوان فرصت بزرگ از دست‌رفته گفت : در حال حاضر ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی کشور حدود ۲۳۰۰ مگاوات است، در حالی‌که کشوری مانند آلمان با تابش بسیار کمتر، ۵۵ درصد برق خود را از انرژی خورشیدی تأمین می‌کند.
با این حال، وی استان اصفهان را پیشرو در این حوزه دانست و تصریح کرد: در حال حاضر ۳۲۰ مگاوات برق خورشیدی در استان تولید می‌شود و پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال این رقم به ۶۰۰ مگاوات برسد. هدف‌گذاری ما تا پایان سال ۱۴۰۷، رسیدن به ۵۶۰۰ مگاوات ظرفیت نیروگاه خورشیدی در استان است.
شناسایی ۸۰ نقطه مناسب برای احداث نیروگاه خورشیدی
به گفته قاسمی، در میز انرژی استان اصفهان حدود ۸۰ نقطه مناسب برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی شناسایی شده است. اما انتخاب محل احداث نیروگاه‌ها کاملاً فنی و اقتصادی است
وی بیان داشت: نیروگاه خورشیدی باید حداکثر پنج تا ده کیلومتر از شبکه برق فاصله داشته باشد، چون در غیر این صورت هزینه اتصال بسیار بالا می‌رود و توجیه اقتصادی پروژه از بین می‌رود.
سخنگوی صنعت برق استان اصفهان از امضای تفاهم‌نامه‌ای سه‌جانبه میان شرکت شهرک‌های صنعتی، برق منطقه‌ای و استانداری اصفهان برای احداث ۹۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی خبرداد و گفت: هم‌زمان سازمان محیط زیست مأموریت یافته زمین‌های مناسب با مساحت ۱۰ تا ۳۰ هکتار را در محدوده مجاز شناسایی کند تا مراحل جذب سرمایه‌گذار آغاز شود.
صنایع و برق خورشیدی؛ تمرکز بر مصرف در همان شهرک
قاسمی در ادامه تمرکز بر مصرف برق در همان واحد صنعتی را مهم دانست و بیان داشت: یکی از مهم‌ترین نکات طرح جدید، مصرف برق تولیدی در همان منطقه صنعتی است این کار هزینه انتقال را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود پروژه‌ها سریع‌تر به بهره‌برداری برسند.
وی افزود: در کنار صنایع، بخش خانگی نیز در حال ورود به حوزه انرژی خورشیدی است. بانک‌ها تسهیلاتی تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان برای نصب پنل‌های خورشیدی خانگی در نظر گرفته‌اند و استقبال عمومی در حال افزایش است.
مزارع رمزارز و مصرف برق؛ تجربه کاهش ۲۵۰۰ مگاواتی در زمان بحران
قاسمی در بخش دیگری از سخنان خود به تأثیر فعالیت مزارع استخراج رمزارز بر مصرف برق اشاره کرد و گفت: در دوره جنگ ۱۲ روزه و هم‌زمان با قطعی گسترده اینترنت، مصرف برق کشور حدود ۲۵۰۰ مگاوات کاهش یافت، چون مزارع رمزارز از کار افتادند.
وی ادامه داد: طبق اعلام توانیر، تاکنون حدود ۲۵۰ هزار دستگاه ماینر در کشور شناسایی شده و سهم استان اصفهان حدود ۸ هزار دستگاه است. هر ماینر به طور متوسط ۲ تا ۳ کیلووات برق مصرف می‌کند، معادل مصرف یک کولر گازی روشن در تمام شبانه‌روزاست.
سخنگوی صنعت برق استان اصفهان اطلاع داد: تولید یک بیت‌کوین با یک دستگاه ماینر بیش از ۵۵ سال زمان می‌برد، بنابراین مزارع بزرگ ایجاد شده‌اند تا از مقیاس بالا سود ببرند؛ موضوعی که در کشوری با انرژی ارزان، به چالشی جدی برای شبکه تبدیل می‌شود.
الزام ماینرها به احداث نیروگاه خورشیدی
وی ازالزام ماینرها به احداث نیروگاه خورشیدی خبرداد و گفت : بر اساس بخش‌نامه جدید وزارت نیرو، هر مزرعه استخراج رمزارز موظف است برای هر مگاوات برق مصرفی، پنج مگاوات نیروگاه خورشیدی احداث و برق آن را به شبکه تزریق کند. در مقابل، معافیت محدودی از قطع برق برای این مراکز در نظر گرفته شده است. این تصمیم تلاشی برای وادار کردن صنایع پرمصرف به مشارکت در تولید انرژی پاک است.
اقتصاد انرژی و نقش بورس برق
قاسمی در ادامه به مسئله بازدهی اقتصادی پروژه‌های انرژی اشاره کرد و گفت: سرمایه‌گذاری در انرژی باید برای مردم و صنایع صرفه اقتصادی داشته باشد. اگر بازدهی نداشته باشد، سرمایه‌گذار ورود نمی‌کند.
سخنگوی صنعت برق استان اصفهان گفت: وزارت نیرو برای افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری، امکان عرضه برق در بورس انرژی را فراهم کرده است. به گفته او، در حالی‌که قیمت برق خانگی حدود ۳.۵ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت است، در بورس انرژی این رقم تا ۸ هزار تومان هم معامله می‌شود.
وی تأکید کرد: این تفاوت قیمت باعث می‌شود برق تولیدی در مناطق مختلف بتواند در نقاط دیگر به فروش برسد و بازدهی مناسبی برای سرمایه‌گذاران داشته باشد.
قاسمی بیان داشت: علاوه بر این، طرح گواهی صرفه‌جویی انرژی نیز در دست اجراست تا افرادی که در بهینه‌سازی مصرف نقش دارند، حتی بدون سرمایه‌گذاری مستقیم از منافع اقتصادی آن بهره‌مند شوند.
چشم‌انداز آینده؛ حرکت به سوی توسعه پایدار
قاسمی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: رفع ناترازی شبکه برق تنها با همکاری سه ضلع دولت، صنایع و مردم ممکن است. اگر همه بخش‌ها مشارکت نکنند، فشار بر شبکه افزایش می‌یابد و پایداری به خطر می‌افتد.
وی معتقد است: مسیر آینده صنعت برق ایران باید با سرعت به سمت انرژی‌های پاک و بهبود بهره‌وری حرکت کند. ایران با برخورداری از منابع عظیم خورشیدی، می‌تواند نه‌تنها نیاز داخلی خود را تأمین کند بلکه در آینده به صادرکننده انرژی پاک نیز تبدیل شود.